Program szczepień ochronnych w Polsce

Program Szczepień Ochronnych (PSO) składa się z następujących części:
·    Kalendarz szczepień
o    Szczepienia dzieci i młodzieży według wieku
o    Szczepienia osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie

·    Szczepienia zalecane

o    Finansowane ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia
o    Nie finansowane ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia

·    Informacje uzupełniające
Szczepienia określone w częściach I oraz IIA są szczepieniami zleconymi przez Ministra Zdrowia do wykonania Kasom Chorych w rozumieniu art. 31b ust. 2 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28, poz. 153, Nr 75, poz. 468; z 1998 r. Nr 117, poz. 756, Nr 137, poz. 887, Nr 144, poz. 929, Nr 162, poz. 1116, z 1999 r. Nr 45, poz. 439, Nr 49, poz. 483, Nr 63, poz. 700, Nr 70, poz. 777, Nr 72, poz. 802, Nr 109, poz. 1236, Nr 110, poz. 1225 i 1226 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 18, poz. 230).



INFORMACJE UZUPEŁNIAJĄCE:

·  SZCZEPIENIA PRZECIW WIRUSOWEMU ZAPALENIU WĄTROBY TYPU B (WZW typu B)
1.    Szczepienia noworodków prowadzone są trzema dawkami szczepionki w cyklu 0; 1; 6 miesięcy. Pierwsza dawka podawana jest w ciągu 24 godzin po urodzeniu (najlepiej w ciągu 12 godzin), jednocześnie ze szczepieniem przeciw gruźlicy. Druga dawka szczepienia pierwotnego - po 6 tygodniach od poprzedniej, jednocześnie ze szczepieniem przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi. Trzecia dawka, uzupełniająca szczepienie podstawowe - po 6 miesiącach od pierwszej dawki, jednocześnie ze szczepieniem przeciw poliomyelitis (OPV).
2.    Dzieci, u których rozpoczęto szczepienia według schematu czterodawkowego (w cyklu: 0, 1, 2, 12 miesięcy) winny być szczepione w cyklu: 0; 1; 2; 12 miesięcy.
3.    Osoby narażone w sposób szczególny na zakażenie szczepione są trzema ma dawkami szczepionki w cyklu: 0; 1; 6 miesięcy.
4.    Począwszy od roku 2000 wprowadza się szczepienia młodzieży w 14 roku życia (gimnazjaliści). Szczepienie należy wykonać dawką dla dzieci w cyklu: 0;1;6 miesięcy w czasie nauki w I lub II klasie (pełny cykl szczepienia powinien być zakończony przed ukończeniem 15 roku życia). W roku 2000 należy zaszczepić jesienią dwoma dawkami młodzież klasy II; trzecią dawkę podać należy wiosną 2001 r. (młodzieży, która ukończy 15 rok życia przed podaniem trzeciej dawki należy zastosować szczepionkę w dawce dla dorosłych lub dla dzieci w zależnoœci od wskazań producenta). Natomiast począwszy od roku 2001 szczepienia należy rozpoczynać wiosną u uczniów klasy I podając przed wakacjami dwie dawki, a dawkę trzecią - jesienią (w klasie II).
5.    Pracownikom wykonującym zawody medyczne o wysokim ryzyku zakażenia HBV, szczepionym podstawowo przed 5 laty lub wcześniej - należy podawać dawkę przypominającą co 5 lat. Nie przewiduje się podawania dawek przypominających osobom z innych grup ryzyka.
6.    Osoby dializowane powinny być bezpłatnie szczepione podwójnymi dawkami szczepionki w cyklach zalecanych przez lekarza; pozostali przewlekle chorzy, narażeni w sposób szczególny na zakażenie, szczepieni są trzema dawkami pojedynczymi (w cyklu: 0; 1; 6 miesięcy).
7.    Wyjaśnia się, że szczepienia osób przewlekle chorych oraz przygotowywanych do zabiegów operacyjnych nie są szczepieniami obowiązkowymi (część IIA PSO - SZCZEPIENIA ZALECANE FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W BUDŻECIE MINISTRA ZDROWIA). Należy traktować je jako uprawnienie pacjenta. Niedopuszczalne jest odmawianie zabiegu w przypadku rezygnacji ze szczepienia. Wykonuje się je bezpłatnie w cyklu: 0,1,6 miesięcy. Przed operacją należy podać conajmniej dwie dawki, a zabieg przeprowadzić nie wczeœniej niż po 2 tygodniach od drugiej dawki (tj. po 6 tygodniach od rozpoczęcia szczepień). Po 6 miesišcach od pierwszej dawki należy podać dawkę trzecią. W przypadku podjęcia szczepień w innym cyklu - wymagającym większej iloœci szczepionki - należy zapewnić bezpłatnie dwie dawki przed operacją i jedną dawkę w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia szczepień; pozostałe dawki należy wykonać jako szczepienie dodatkowe (preparatem zakupionym przez pacjenta).
·

SZCZEPIENIE PRZECIW ODRZE
1.    Szczepienie przypominające w 7 roku życia należy wykonać przed przypadającym w tym samym roku życia szczepieniem przeciw gruźlicy ze względu na długie gojenie się zmian po szczepieniu przeciw gruźlicy.
2.    Zaleca się uzupełnienie dawki przypominającej szczepienia przeciw odrze dzieciom w 8-15 roku życia, które nie otrzymały jej we właściwym terminie.
·

SZCZEPIENIA PRZECIW ODRZE, ŚWINCE I RÓŻYCZCE
1.    Szczepienie szczepionką potrójną przeciw odrze, śwince i różyczce można podać według wskazań dla szczepień zalecanych (część IIB PSO) w miejsce podstawowego szczepienia przeciw odrze w 2 roku życia oraz w miejsce uzupełniającego szczepienia przeciw odrze w 7 roku życia.
2.    U dzieci, które nie są szczepione szczepionką potrójną - można zastosować monowalentną szczepionkę przeciw śwince, najlepiej jednoczeœnie ze szczepieniem przeciw odrze.
·

PRÓBY TUBERKULINOWE I SZCZEPIENIA PRZECIW GRUŹLICY
1.    Próby tuberkulinowe przed szczepieniem BCG u dzieci zdrowych, nie pozostających w styczności z chorym na gruźlicę, należy wykonywać począwszy od 12 roku życia (w kalendarzu szczepień - I próba tuberkulinowa).
2.    Studenci akademii medycznych i uczniowie policealnych szkół medycznych rozpoczynający naukę i nie zbadani próbami tuberkulinowymi w ciągu ostatnich 12 miesięcy winni wykonać to badanie w pierwszym miesiącu nauki, a osoby tuberkulinoujemne poddać się szczepieniu.
·

SZCZEPIENIA PRZECIW POLIOMYELITIS
1.    Zgodnie z zaleceniami Polskiego Komitetu Certyfikacji Eradykacji Poliomyelitis, w celu wyeliminowania zachorowań towarzyszących szczepieniom, wprowadzono dla wszystkich niemowląt szczepionkę zabitą (IPV) jako pierwszą dawkę szczepienia. Podaje się ją podskórnie lub domięśniowo, na przełomie 3 i 4 miesiąca życia (po 6 tygodniach od szczepienia poprzedniego) jednocześnie z drugś dawką szczepienia przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.
2.    Pozostałe dawki szczepienia prowadzone są szczepionką żywą (OPV) doustnie.
3.    Dzieci, mające przeciwwskazania do szczepienia szczepionką żywą (OPV), powinny otrzymać pozostałe dawki szczepienia szczepionką zabitą (IPV) podskórnie, w cyklu jak szczepionkš żywą. Zaleca się prowadzenie tych szczepień w konsultacyjnych poradniach szczepień. Szczepionka IPV przeznaczona do szczepień kolejnymi dawkami może być zamawiana przez wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne dla poradni konsultacyjnej lub na wniosek indywidualny.
·

SZCZEPIENIA PRZECIW BŁONICY, TĘŻCOWI I KRZTUŚCOWI
1.    Szczepienia przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi prowadzone są szczepionką DTP, trzykrotnie w odstępach co 6 tygodni w pierwszym roku życia (szczepienie pierwotne) oraz jeden raz w 2 roku życia (szczepienie uzupełniające). Pierwsza dawka szczepionki podawana jest w 2 miesišcu życia, po 6-tygodniach od szczepienia przeciw gruźlicy i WZW B, jednocześnie z drugą dawką szczepionki przeciw WZW B. Druga dawka - na przełomie 3 i 4 miesiąca życia (po 6-tygodniach od szczepienia poprzedniego), jednocześnie ze szczepionką zabitą przeciw poliomyelitis (IPV). Trzecia dawka - w 5 miesiącu życia (po 6 tygodniach od szczepienia poprzedniego), jednocześnie ze szczepionką żywą przeciw poliomyelitis (OPV). Dawka czwarta - w 16-18 miesiącu życia, jednocześnie ze szczepionką żywą przeciw poliomyelitis (OPV).
2.    Dzieciom z przeciwwskazaniami do szczepienia szczepionką komórkową przeciw krztuścowi, które według opinii lekarza mogłyby być szczepione szczepionką acelularną (DTPa) można podać tę szczepionkę według zaleceń producenta (szczepienie odpłatne - preparaty zarejestrowane podano w pkt J).
3.    Dzieciom nie szczepionym przeciw krztuścowi z powodu przeciwwskazań, które już zostały uodpornione szczepionką DT można, po ustšpieniu przeciwwskazań w stopniu umożliwiającym uzupełnienie odporności przeciw krztuścowi przy użyciu szczepionki acelularnej, zastosować pojedynczą szczepionkę przeciw krztuścowi (Pa) według zaleceń producenta. Szczepionka dostarczana jest tylko w drodze importu indywidualnego.
·

ORGANIZACJA SZCZEPIEŃ
1.    Przeprowadzanie szczepień dzieci w wieku szkolnym na jesieni, tj. u rozpoczynających naukę jest uzasadnione względami merytorycznymi:
o    wyprzedza sezonową zwyżkę zachorowań (styczeń - maj następnego roku kalendarzowego),
o    chroni dzieci w nowym środowisku przed zakażeniami kontaktowymi,
o    dopiero na jesieni większość dzieci urodzonych w tym samym roku osiąga wiek wskazany w programie szczepień ochronnych.

Jeżeli duża koncentracja szczepień utrudnia ich wykonanie, albo przemawiają za tym ważne względy organizacyjne - część szczepień (zwłaszcza u dzieci kończących szkoły podstawowe lub ponadpodstawowe) można przeprowadzić w I połowie roku kalendarzowego. Wówczas należy szczepić wcześniej (przed wakacjami) dzieci kończące określony wiek w danym roku kalendarzowym - tzn. dopuszcza się wcześniejsze o około pół roku wykonywanie szczepień u dzieci w wieku szkolnym, a nie przekładanie ich na kolejny rok kalendarzowy.
2.    Określony w części IA PSO wiek dziecka należy rozumieć jak w przykładzie: dziecko, które ukończyło 3 lata jest w czwartym roku życia.
·

ODSTĘPY MIĘDZY SZCZEPIENIAMI

Przypomina się, że skracanie odstępów między dawkami szczepionek bardziej pogarsza skuteczność szczepienia niż ich wydłużanie. Zgodnie z zaleceniami Komisji Epidemiologicznej Rady Sanitarno-Epidemiologicznej przy Głównym Inspektorze Sanitarnym zalecany odstęp między podaniem szczepionek nieżywych (zabitych, anatoksyn i innych) nie powinien być krótszy niż 4 tygodnie, natomiast odstęp między szczepionkami żywymi powinien wynosić nie mniej niż 6 tygodni.
Po niżej wymienionych rodzajach szczepionek można rozpocząć kolejne szczepienia po upływie co najmniej:
po podaniu szczepionki    można podać   
    żywą    zabitą   
żywej    6 tyg.    4 tyg.    Szczepionki żywe:    - wirusowe: OPV, przeciw odrze, śwince, różyczce, żółtej gorączce;
                - bakteryjne: BCG
zabitej    4 tyg.    4 tyg.    Szczepionki nieżywe:(zabite anatoksyny i inne)    - wirusowe: IPV, przeciw wzw B i A, wściekliźnie, grypie, k.z.m.
                - bakteryjne: DTP, DT, Td, D, Te, TyTe, Ty, Hib i przeciw cholerze.
·

WYBRANE SZCZEPIONKI ZAREJESTROWANE W POLSCE, KTÓRE NIE ZOSTAŁY WYMIENIONE JAKO ZALECANE:
- przeciw wzw A i wzw B      TWINRIX (SmithKline Beecham) - przeciw ospie wietrznej      VARILRIX (SmithKline Beecham)- przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i wzw B      TRITANRIX HB (SmithKline Beecham)      zawiera Pw (pełnokomórkowy składnik p/krztuścowy)      INFANRIX HepB (SmithKline Beecham)      zawiera Pa (bezkomórkowy składnik p/krztuścowy    - przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis      TETRACOQ (Pasteur Merieux)      zawiera IPV oraz Pw (pełnokomórkowy)      DTaP - IPV SZCZEPIONKA SSI (Statens Serum Institut)      zawiera IPV oraz Pa (bezkomórkowy)- przeciw odrze, śwince i różyczce      TRIMOVAX (Pasteur Merieux)      zawiera szczep świnkowy Urabe AM-9      PRIORIX (SmithKline Beecham)      zawiera szczep świnkowy RIT 4385
- przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (acelularna)      DTaP SZCZEPIONKA SSI (Statens Serum Institut)      INFANRIX - DTPa (SmithKline Beecham)      TRIPACEL (Connaught)      zawierają Pa (bezkomórkowy składnik p/krztuścowy)    - przeciw zakażeniom pneumokokowym      PNEUMO 23 (Pasteur Merieux)      PNEUMOVAX 23 (Merck Sharp Dohme)- przeciw zakażeniom haemophilus influenzae typ b i wzw B      PROCOMVAX (Merck Sharp Dohme) 

Program stanowi  Załącznik Nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 czerwca 2000 r.